Podstawowe objawy
Na początku choroba nowotworowa przebiega bezobjawowo. Dolegliwości zazwyczaj pojawiają się w późniejszych stadiach zaawansowania i nie są charakterystyczne. Wszystkie wymienione niżej symptomy mogą być sygnałem zupełnie innych schorzeń, nie należy ich jednak lekceważyć. Wczesne wykrycie i zastosowanie odpowiedniej terapii daje największą szansę na całkowite wyleczenie. Nie wolno więc lekceważyć problemu i liczyć na jego samoistne zniknięcie.
Jeśli obserwujesz u siebie niepokojące objawy, bezwzględnie zgłoś się do swojego lekarza w celu ustalenia przyczyny. Podejrzane jest zwłaszcza długie utrzymywanie się dolegliwości pomimo zastosowanego leczenia. Szczególnie czujne powinny być osoby z grup ryzyka rozwoju poszczególnych nowotworów oraz z rodzin, w których bardzo często występowała choroba nowotworowa.
Objawy ogólne choroby nowotworowej pojawiają się najczęściej już w zaawansowanym stadium choroby. Są to: przewlekłe osłabienie, spadek wydolności fizycznej, chudnięcie bez istotnej przyczyny, bóle (często kości), obfite nocne poty oraz gorączka.
W powszechnej opinii choroba nowotworowa nieodłącznie kojarzona jest z bólem. Rosnący guz, uszkadzając zakończenia nerwów czuciowych lub naciągając torebkę narządu może manifestować się dolegliwościami bólowymi. Zdarza się jednak, że objaw ten pojawia się dopiero w fazie rozsianych przerzutów.
Jednym z częściej spotykanych objawów jest niedokrwistość (anemia). Powoduje ona uczucie osłabienia i zmniejszenie aktywności fizycznej chorego. Wynika często z przewlekłego krwawienia, którego źródłem jest nowotwór.
Dobrze unaczynione lub naciekające duże naczynia guzy mogą być przyczyną gwałtownych obfitych krwotoków. Najczęściej jednak krwawienie w chorobie nowotworowej ma charakter przewlekły. Zależnie od lokalizacji guza może się objawiać smolistymi stolcami lub obecnością świeżej krwi w stolcu, krwiomoczem, krwiopluciem, krwistą wydzieliną z dróg rodnych.
Zdarza się, że obecność krwi jest niewielka i niewidoczna gołym okiem, można ją wykryć dopiero za pomocą badań laboratoryjnych.
Przerzuty do jam surowiczych ciała mogą powodować nasilenie produkcji płynu. Zwiększona ilość płynu w otrzewnej demonstruje się powiększeniem, czasem bardzo znacznym, obwodu brzucha. Nadmierna produkcja płynu w jamie opłucnej może prowadzić do duszności i objawów niewydolności oddechowej, zaś w osierdziu – upośledzać kurczliwość mięśnia sercowego, w krańcowych przypadkach uniemożliwiając jego pracę i powodując tzw. tamponadę serca.
Niekiedy nowotwory (np. rak drobnokomórkowy płuc) produkują hormony lub substancje biologicznie czynne, powodujące objawy tzw. zespołów endokrynologicznych. Są to inaczej zespoły paraneoplazmatyczne. Najczęściej wytwarzane przez nowotwór hormony to hormon adrenokortykotropowy (ACTH), hormon tyreotropowy (TSH), prolaktyna, wazopresyna, parathormon.
W poszczególnych nowotworach symptomatologia zazwyczaj jest związana z lokalizacją guza i zależy od upośledzenia funkcji narządu dotkniętego chorobą.
Rak sutka może się objawiać zmianami na skórze piersi (wciągnięcie, zmiana koloru, niegojące się owrzodzenia, „skórka pomarańczowa”), zmianami kształtu lub koloru brodawki (wciągnięcie, uwypuklenie). Niepokojące jest również pojawienie się wydzieliny z gruczołu.
Samodzielne badanie piersi powinno stać się rutyną dla wszystkich kobiet. Stwierdzenie obecności guzka lub powiększonych węzłów chłonnych w dole pachowym powinno być sygnałem alarmowym. Ryzyko zachorowania zwiększa się w wypadku kobiet otyłych i bezdzietnych, stosujących przez wiele lat hormonalne środki antykoncepcyjne, oraz gdy w najbliższej rodzinie wystąpiły zachorowania na raka sutka.
Rak płuc – najczęstsze objawy to kaszel utrzymujący się dłużej niż miesiąc, nawracające infekcje dolnych dróg oddechowych i uczucie duszności. Są to dolegliwości bardzo często bagatelizowane. Jeśli jednak jesteś palaczem (także biernym), nie wolno ci ich lekceważyć. Pojawienie się bólu w klatce piersiowej, zmiana barwy głosu, utrzymująca się chrypka lub krwioplucie (obecność krwi w ślinie) również są niepokojące i powinny skłonić do wizyty u lekarza.
Rak szyjki macicy – charakterystyczne są nieregularne krwawienia miesięczne, krwawienia po stosunku płciowym, upławy podbarwione krwią o nieprzyjemnym zapachu spowodowanym martwicą tkanki nowotworowej. Ryzyko zachorowania jest większe u kobiet wielokrotnie rodzących, posiadających wielu partnerów seksualnych oraz przyjmujących przez wiele lat hormonalne środki antykoncepcyjne.
Rak gruczołu krokowego – najczęściej występujące objawy to trudności w oddawaniu moczu (kroplami), częste oddawanie moczu (także w nocy). Niekiedy dochodzi do zatrzymania moczu. Jednak pierwszym objawem choroby mogą być bóle kręgosłupa, ponieważ w tym miejscu często lokalizują się przerzuty. Ryzyko zachorowania zwiększa się po 60 roku życia.
Rak żołądka – często pierwszymi objawami są ból w nadbrzuszu, brak apetytu, utrata masy ciała. Następnie pojawiają się krwiste lub fusowate wymioty, smoliste stolce, utrudnione połykanie. Szczególnie narażeni na zachorowanie są palacze tytoniu, osoby zarażone Helicobacter pylori, cierpiące na owrzodzenia lub zapalenie zanikowe błony żołądka.
Rak jelita grubego – niepokojące symptomy to zmiana w rytmie wypróżnień (zwłaszcza naprzemienne biegunki i zaparcia), obecność śluzu lub krwi w stolcu, bóle w jamie brzusznej, krwawienie z odbytnicy, niedokrwistość, utrata masy ciała, uczucie niepełnego opróżnienia odbytnicy. Ryzyko zachorowania zwiększa obecność polipów gruczolakowatych, a także takie choroby jak: polipowatość rodzinna okrężnicy, wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz choroba Leśniowskiego-Crohna.
Rak krtani – charakterystycznym objawem jest długo utrzymująca się chrypka. Na ten rodzaj nowotworu narażeni są szczególnie wieloletni palacze tytoniu.
Rak wątroby lub dróg żółciowych – mogą wystąpić dolegliwości w prawej części brzucha, utrata apetytu, nagłe zażółcenie skóry bez objawów bólowych. Szczególnie narażone są osoby zarażone wirusem zapalenia wątroby typu B lub C.
Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego – główne objawy to bóle głowy, nudności i wymioty pojawiające się zwłaszcza rano, zaburzenia równowagi, zaburzenia widzenia, napady padaczkowe, wystąpienie niedowładów.
Chłoniaki – charakteryzują się powiększeniem węzłów chłonnych. Niepokój powinny budzić zwłaszcza węzły niesymetryczne, twarde, niebolesne, nieprzesuwalne, skupione w pakietach. Innymi objawami są: gorączka, nocne poty, powiększenie wątroby i śledziony, objawy niedrożności żyły głównej górnej (spowodowane guzem śródpiersia), niedokrwistość i trombocytopenia (jako objaw zajęcia szpiku).
Nowotwór jądra – niepokojący jest wyczuwalny guz, który nie zmienia się w ciągu dwóch tygodni obserwacji, powiększenie, zniekształcenie lub bolesność jądra, ginekomastia.
Nowotwór skóry – do wizyty u lekarza powinny skłonić niegojące się mimo leczenia owrzodzenia lub nadżerki, zmiany charakteru powierzchni, wielkości i koloru znamienia, swędzenie lub krwawienie ze znamienia, stale powiększający się guzek bądź zgrubienie. Ryzyko szczególnie dotyczy osób bardzo narażonych na promieniowanie ultrafioletowe (światło słoneczne, lampy kwarcowe).